‘‘Το παιδί μου είναι ακόμα μικρό και σωματικά ανώριμο για να προπονείται με βάρη’’.

Εδώ και αρκετά χρόνια η εκγύμναση με αντιστάσεις (βλέπε: ελεύθερα βάρη, βάρος του σώματος, ελαστικοί ιμάντες, μηχανήματα κ.α.) έγινε η νέα μόδα προπόνησης και ψυχαγωγίας για νεαρούς ενήλικες αλλά και ηλικιωμένους ανεξαρτήτως φύλου.

Παρ’ όλα αυτά, η ενσωμάτωση προπόνησης με αντιστάσεις για την ανάπτυξη της δύναμης σ’ ένα παιδί παραμένει ανησυχία για τους γονείς. Το ACSM (Αμερικάνικο Κολέγιο Αθλητιατρικής) συστήνει προπόνηση ‘δύναμης’ για παιδία από την ηλικία των έξι μόλις χρόνων.

Όπως επίσης και πολλοί γυμναστές, γιατροί και αθλητικοί επιστήμονες παγκοσμίας αναγνώρισης (NSCA, BASES, American Academy of Pediatrics, American Orthopedic Society for Sports Medicine) συμφωνούν ότι τα βάρη αποτελούν μία ασφαλή και αποτελεσματική προπονητική προσέγγιση για τα παιδιά αρκεί η εξάσκηση να είναι σωστά σχεδιασμένη και να υπάρχει συνεχής επίβλεψη.

Τι ακριβώς όμως εννοούμε με τη προπόνηση αντίστασης για Παιδία ή γενικότερα για οποιονδήποτε ενήλικα? Είναι τα ‘μέσα’ που χρησιμοποιούμε για να αυξήσουμε την ικανότητα του νευρο-μυϊκού και μυο-σκελετικού μας συστήματος; μέγιστη δύναμη, ταχυδύναμη, μυϊκή αντοχή, μυϊκή υπερτροφία. ‘Μέσα’ αντίστασης όπως: σωματικό βάρος, αλτήρες, μπάρες, ιατρικές μπάλες, ελαστικούς ιμάντες, το βάρος ενός συν-ασκούμενου, μηχανήματα δύναμης (για ενήλικες) κ.α. Η ανατομία και η φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος είναι μοναδική και απλά εξελίσσεται με το πέρασμα στην ενηλικίωση, έτσι και η φιλοσοφία της προπόνησης για παιδία θα είναι η ίδια αλλά με διαφορετικές εντάσεις και συχνότητα από έναν ενήλικα, δίνοντας έμφαση στη τεχνική εκτέλεσης.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα πιο πάνω προπονητικά μέσα βοηθούν στη μείωση τραυματισμών κατά τη διάρκεια των αγώνων ή άλλων αθλητικών δραστηριοτήτων, στην αγωνιστική επίδοση, στην εκμάθηση και εμπέδωση δεξιοτήτων τεχνικής, στην υιοθέτηση θετικών στάσεων για την άσκηση κατά την εφηβεία, βελτιώνουν την οστική υγεία αυξάνοντας την μάζα των οστών και το πιο σημαντικό στη μείωση των πιθανοτήτων ανάπτυξης καρδιαγγειακών και άλλων παθήσεων ως ενήλικες.

Έχει αναπτυχθεί ένας σκεπτικισμός σχετικά με την προπόνηση με βάρη στην παιδική και εφηβική ηλικία. Συγκεκριμένα, ότι μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την μυοσκελετική ανάπτυξη των παιδιών. Εντούτοις, δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να υποδεικνύουν ότι η άσκηση με βάρη σε παιδιά που τρέφονται επαρκώς μπορεί να επιβραδύνει ή ακόμα να επιταχύνει την σωματική τους ανάπτυξη.

Αρκετοί γονείς πιστεύουν ότι καλύτερη επιλογή για το οκτώ χρονών παιδί είναι να ενταχθεί σε ένα σύνολο ομαδικού αθλήματος π.χ. ποδόσφαιρο ή καλαθόσφαιρα. Τα ομαδικά αθλήματα ξέρουμε όλοι πολύ καλά ότι μπορούν να διαμορφώσουν τον χαρακτήρα ενός παιδιού προς το καλύτερο εντάσσοντας το σε ένα κοινωνικό σύνολο (αποτελεί μέλος μιας ομάδας, εμπιστεύεται συμπαίκτες, περισσότερους φίλους κ.α.);

Από την άλλη όμως μπορεί ακόμα και να μειώσουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού (πιθανές συναισθηματικές συνέπειες του να μην είναι το καλύτερο) ή ακόμα και να μεγαλώσει το ‘επικοινωνιακό χάσμα’ μεταξύ γονέα-προπονητή και παιδιού (η ψυχολογική πίεση που νιώθει το παιδί από τον γονιό-προπονητή για να πετύχει). Τις περισσότερες φορές παρατηρούμε να συμβαίνει το τελευταίο; Εκατοντάδες παιδιά εγγράφονται σε ομαδικά αθλήματα, φτάνοντας όμως στην προεφηβική ηλικία όλο και λιγοστεύει το ενδιαφέρον και ο αριθμός των εφηβικών ομάδων μειώνεται δραματικά. Στο χώρο όπου παιδιά προπονούνται με αντιστάσεις (βάρη) όλοι είναι ίσοι, δεν υπάρχει νικητής ούτε ηττημένος, δεν υπάρχουν γονείς ‘περήφανοι’ για τις αθλητικές επιδώσεις των παιδιών τους (που τις περισσότερες φορές είναι αγχωτικό και καταστροφικό για το παιδί) ούτε φιλόδοξοι προπονητές που στην πορεία χάνουν την ουσία του αθλητικού ιδεώδες.

Μπαίνοντας στην εφηβεία παρατηρείται και από τα δυο φύλα ένα είδος ανασφάλειας, αυτό-αμφιβολίας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Η σωματική ‘σκληρότητα’ που περνά ο/η έφηβος (να μην αισθάνεται άνετα στο σώμα του) τον οδηγούν τις περισσότερες φορές να υποφέρει ‘σιωπηλά’ από μια διαστρεβλωμένη εικόνα προς το σώμα του που είναι πιθανόν χειρότερο από χρόνιο άγχος. Η σωστή προπόνηση με αντιστάσεις θα βοηθήσει το παιδί και ανερχόμενο έφηβο να αποκτήσει το ‘προορισμένο’ φυσικό σώμα και εμφάνιση ανεφοδιάζοντας την αυτοεκτίμηση του.

Βάζοντας 5-10 κιλά μυϊκή μάζα ή χάνοντας 5-10 κιλά σωματικό λίπος προφέρει πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα σ’ ένα παιδί παρά οι χρόνιες επισκέψεις σε συμβούλους, ψυχολόγους κ.α. Εκτός αυτού, η πειθαρχία που χρειάζεται για να επιτύχει αυτή την αλλαγή στη φυσική εμφάνιση μπορεί συχνά να βοηθήσει στην οικοδόμηση χαρακτήρα και αυτοσεβασμού.

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η προπόνηση με αντιστάσεις μπορεί να οδηγήσει σε κέρδη δύναμης έως και +75% στο προεφηβικό παιδί. Με προτέρημα πάντα την ασφάλεια, υπεύθυνος για το παραπάνω είναι μόνο ένας εξειδικευμένος γυμναστής Φυσικής Αγωγής ο οποίος εφαρμόζει και επιβλέπει ένα σωστό προπονητικό πλάνο μυϊκής ενδυνάμωσης για παιδία και ίσως μελλοντικούς αθλητές (υπό έλλειψη στη χώρα μας).

Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, κατά τη διάρκεια ελαφριού τρεξίματος κάθε φορά που το πόδι χτυπά το έδαφος, το σώμα δέχεται δυνάμεις ίσες με 2-3 φόρες το βάρος του και όσον αυξάνεται η ταχύτητα τόσων αυξάνεται και η κάθετη δύναμη στο σώμα. Με εξαίρεση τα παιδία στη προ-εφηβεία (δεν αναπτύσσουν ψηλές ταχύτητες) το τρέξιμο δεν είναι αρκετά ασφαλές όσον πιστεύαμε (ειδικά για ένα έφηβο όπου οι μυς του δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένοι).

Φαντάζεστε δυνάμεις που δέχεται το σώμα κατά τη προσγείωση του από άλμα? (5-8 φορές το βάρος). Οι δυνάμεις που αναπτύσσονται στα οστά και αρθρώσεις φαίνεται ότι είναι πολύ μεγάλες σε αρκετές ‘αθώες’ αθλητικές δραστηριότητες. Η υπερβολική χρήση συγκεκριμένων μυϊκών ομάδων κατά το τρέξιμο σε μια προπόνηση, πάρκο ή στην αυλή του σχολείου ακόμα και κατά το συχνό πολύωρο περπάτημα, πιθανών να καταλήγει σε μυϊκές ανισορροπίες, τενοντίτιδα, συχνές μυϊκές θλάσεις και αρθρικούς τραυματισμούς.

Ωστόσο, δεν θα ήταν σωστό να αποκλείσουμε τελείως τα ομαδικά αθλήματα (π.χ. ποδόσφαιρο) σαν ο κακός οιωνός της σωματικής ωρίμανσης του παιδιού; αλλά ο συνδυασμός με την προπόνηση αντίστασης επιφέρει απίστευτα οφέλη στο άτομο και αργότερα στην ομάδα, αφού η βελτιωμένη αγωνιστική απόδοση κάθε αθλητή ξεχωριστά, συμβάλλει σε ομαδικές επιτυχίες.

Η καλύτερη προσέγγιση είναι να μάθει από μικρή ηλικία το παιδί τις 5 βασικές και λειτουργικές κινήσεις του ανθρώπινου σώματος (οι οποίες συντέλεσαν στην φυσική εξέλιξη της ανατομίας μας) έτσι ώστε να είναι έτοιμο στη εφηβεία να δεχθεί περεταίρω επιβαρύνσεις αποφεύγοντας χρόνιους τραυματισμούς:

1) Σπρώξιμο π.χ. κάμψεις, 2) Τράβηγμα π.χ. έλξεις σε μονόζυγο, 3) Κάθισμα (squat) π.χ. όταν σηκωνόμαστε από καρέκλα, 4) Swing/Hinge π.χ. να σηκώσουμε κάτι από το έδαφος και 5) Σανίδα, ξαπλώνοντας στο έδαφος σε πρηνή θέση υποστηριγμένοι στις μύτες των ποδιών και τους βραχίονες.

Σαν γυμναστές, γονείς και δάσκαλοι οφείλουμε να προετοιμάσουμε τα παιδιά όχι μόνο πνευματικά αλλά και σωματικά να μπούνε στη εφηβεία και αργότερα στην ενηλικίωση τους, εξοπλισμένα με τα απαραίτητα εφόδια επιβίωσης σε μια απαιτητική κοινωνία γεμάτη προκλήσεις.

Κίρκας Χαράλαμπος, BSc Sports & Exercise Science, Strength and Conditioning