Ο διακεκριμένος Αθλητικός Ψυχολόγος κ. Γιάννης Ζαρώτης, αναλύει το φαινόμενο της επίδρασης του ψυχολογικού παράγοντα σε έναν ποδοσφαιριστή.

Αναλυτικά όσα δήλωσε ο κ. Γιάννης Ζαρώτης στο overlap.gr

Οι ποδοσφαιριστές ως κοινωνικά όντα, επηρεάζονται από τις εξελίξεις της καθημερινότητας;

Σαφώς και επηρεάζονται, ανάλογα βέβαια και με το πόσο οι εξελίξεις τις καθημερινότητας τους αγγίζουν άμεσα. Ειδικότερα στην παρούσα χρονική στιγμή, για τη χώρα μας τουλάχιστον, η οικονομική κρίση προκαλεί περισσότερη πίεση και στους ποδοσφαιριστές, τη στιγμή που η θέση τους είναι επισφαλής όπως πιθανόν και οι απολαβές τους.

Γενικότερα, οι ποδοσφαιριστές έχοντας κοινωνική και προσωπική ζωή, βιώνουν καθημερινά προβλήματα, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις ασκούν επίδραση και στην απόδοσή τους.

Ποιες είναι οι κύριες εστιάσεις της αθλητικής ψυχολογίας;

Η αθλητική ψυχολογία μελετά τη συμπεριφορά των αθλητών και αναζητά τρόπους για να βελτιώσουν την απόδοσή τους.

Η εστίαση είναι τόσο στην μεγιστοποίηση της απόδοσης όσο και στην υποστήριξη των αθλητών σε θέματα καθημερινότητας. Επιπλέον, αποτελεί ένα πλαίσιο το οποίο θέλει να συμβάλλει στην ανάπτυξη υγιών προσωπικοτήτων και ανθρώπων γενικότερα.

Σε τι διαφέρει η αθλητική ψυχολογία από τις άλλες μορφές της;

Η αθλητική ψυχολογία αποτελεί μια εξειδίκευση της επιστήμης της Ψυχολογίας στο χώρο του αθλητισμού, χρησιμοποιεί τις ίδιες αρχές και έννοιες τις οποίες προσαρμόζει στις ιδιαίτερες απαιτήσεις του αθλητικού περιβάλλοντος.

Αντιμετωπίζει κοινά θέματα και προβληματισμούς με τις άλλες εξειδικεύσεις του χώρου, υιοθετεί κοινούς τρόπους αντιμετώπισής τους. Αναλογιζόμενοι τις απαιτήσεις του αθλητισμού, η Αθλητική Ψυχολογία αποτελεί μια μορφή συμβουλευτικής σε συγκεκριμένο πλαίσιο.

Ποιος ο ρόλος ενός ψυχολόγου σε μία ομάδα;

Ο αθλητικός ψυχολόγος συμπεριλαμβάνεται στην ομάδα επιστημόνων που υποστηρίζουν μία ομάδα. Παρακολουθεί τις συναντήσεις του επιστημονικού προσωπικού, προπονήσεις και αγώνες, συνοδεύει τους αθλητές σε προετοιμασία και αγώνες.

Αναζητά τις ανάγκες μιας ομάδας σε ψυχολογικό επίπεδο και συζητά το πλάνο του με τους προπονητές. Πραγματοποιεί συναντήσεις με τους ποδοσφαιριστές τόσο σε ομαδικό όσο και σε ατομικό πλαίσιο, συμβάλλοντας στην εκπαίδευση αντιμετώπισης καταστάσεων του αθλήματος.

Αποτελεί ουσιαστικά ένα βοηθητικό στέλεχος του προπονητή, επωμισμένος το πνευματικό-ψυχολογικό πεδίο του ποδοσφαιριστή. Επίσης, συνεργάζεται με τα μέλη της ομάδας που υποστηρίζουν τους αθλητές με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων, τη συλλογή πληροφοριών και γνώσεων, την αναγνώριση προβλημάτων προσαρμογής και συνεργασίας των αθλητών με τα υπόλοιπα μέλη της επιστημονικής ομάδας.

Ό,τι συλλέγεται χρησιμοποιείται διακριτικά από τον αθλητικό ψυχολόγο στην συνεργασία του με τους αθλητές. Ο αθλητικός ψυχολόγος είναι στη διάθεση του προπονητή/ών για οποιοδήποτε αίτημα/παρέμβαση. Αναπτύσσει και διατηρεί την εμπιστοσύνη των αθλητών προς τον ίδιο, ως σημαντικό μέρος της συνεργασίας τους.

Κοινωνικά συμπτώματα ψυχολογικής εκτροπής , όπως κατάθλιψη, στρες, εσωστρέφεια κ.λπ. παρατηρούνται σε ποδοσφαιριστές μεμονωμένα ή σε ομάδες συνολικά;

Η κατάθλιψη και πολύ περισσότερο το άγχος είναι φαινόμενα που αφορούν σε όλους τους ανθρώπους, δεδομένα και τους ποδοσφαιριστές. Διαταραχές σε επίπεδο κατάθλιψης έχουν παρατηρηθεί σε αρκετούς ποδοσφαιριστές και η αντιμετώπισή τους είναι αρκετά δύσκολη, συνδεδεμένη με τις απαιτήσεις και την πίεση του χώρου.

Αντίστοιχα διαταραχές του άγχους είναι ακόμη πιο συχνές, καθώς όσο περισσότερο «εκτίθεται» ο ποδοσφαιριστής στο περιβάλλον τόσο πιο ευάλωτος τείνει να γίνεται. Το άγχος σε ήπιες μορφές είναι επίσης πολύ συχνό φαινόμενο, ακόμη και στο υψηλότερο επίπεδο, με τους αθλητές να έχουν τη δυνατότητα να το διαχειρίζονται στηριζόμενοι κυρίως στις ατομικές τους ικανότητες.

Σε ομάδες συνολικά δεν είναι συχνό να παρατηρούνται ανάλογα φαινόμενα καθώς σχετίζονται περισσότερο με την προσωπικότητα του καθενός ξεχωριστά.

Ποιες μεθόδους χρησιμοποιούν οι ψυχολόγοι για να επαναφέρουν έναν ποδοσφαιριστή σε καλή κατάσταση;

Η προσέγγιση του καθενός είναι διαφορετική. Συνήθως αναζητούμε και αναλύουμε τον τρόπο σκέψης του ποδοσφαιριστή, τον παράγοντα που δημιουργεί τον προβληματισμό, ώστε να εστιάσουμε στην λειτουργική του προσαρμογή. Όταν το πνεύμα, «η ψυχή» όπως συνηθίζεται να λέγεται, παρουσιάζει μια δυσλειτουργική προσαρμογή στο περιβάλλον, τότε επιδρά αρνητικά και στην σωματική κατάστασή του και εν τέλει στην απόδοσή του.

Πόσο σημαντική είναι η ψυχολογική προετοιμασία;

Z. Γ. : Η ψυχολογική προετοιμασία αποτελεί την «πρόληψη» στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων και υποστηρίζει τον αθλητή στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για τη διαχείριση μελλοντικών προβληματισμών.

Είναι ένα κομμάτι της γενικότερης προετοιμασίας του αθλητή συνοδεύοντας την σωματική προπόνηση. Εστιάζει στην καθημερινότητα του ποδοσφαιριστή, στην προπόνηση και τον βοηθά να εξασκήσει τις δεξιότητες που καλείται να χρησιμοποιήσει στον αγώνα. Αποτελεί μια μορφή πνευματικής προπόνησης.

Υπάρχει διαφορά στην ψυχολογία μεταξύ ενός έμπειρου παίκτη και ενός άπειρου? Αν ναι ποιες είναι αυτές;

Ο έμπειρος ποδοσφαιριστής έχει βρει τους τρόπους για να κάνει την προσαρμογή του σε κάθε κατάσταση πιο λειτουργική. Γνωρίζει πώς να διαχειριστεί ιδιαίτερες συνθήκες και πρόσωπα, κρίσιμες χρονικές στιγμές, απαιτήσεις και πιέσεις.

Γνωρίζει τον εαυτό του και την ικανότητά του, ελέγχει περισσότερο τα συναισθήματά του και η απόδοσή του καθορίζεται ενσυνείδητα από τον ίδιο σε μεγαλύτερο βαθμό. Ανάλογους τρόπους, όχι τόσο συχνά ωστόσο, είναι πιθανό να έχει αναπτύξει και ένας λιγότερο έμπειρος αθλητής, έχοντας εφόδια από τη διαδικασία ανατροφής και ανάπτυξής του και από το πλαίσιο υποστήριξής του.

Αυτός είναι και ένας από τους βασικούς τομείς που εστιάζει ο αθλητικός ψυχολόγος σε μια ομάδα, αναλαμβάνοντας την υποστήριξη των νεαρών αθλητών, ώστε να εξελιχθούν ανάλογα με την προσπάθειά τους.

Πόσο ευθύνεται η ψυχολογία για την καλή ή κακή απόδοση ενός παίκτη σ” έναν αγώνα;

Στην πιο απλή μορφή, έχοντας θετική διάθεση και κίνητρο για τον αγώνα, ένας ποδοσφαιριστής βγάζει σωματική ενέργεια, κάτι που δεν θα γίνει όταν είναι αδιάφορος.

Επιπλέον, η βίωση πίεσης καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη σωματική λειτουργικότητα του ποδοσφαιριστή, καθώς τον ωθεί να κάνει βεβιασμένες κινήσεις, λανθασμένες επιλογές, αδύναμο να λάβει σωστές αποφάσεις.

Η υπερβολική πίστη στον εαυτό από την άλλη, τον κάνει αδιάφορο και αλαζονικό, συνοδεύοντας τη συμμετοχή του από έλλειψη προσπάθειας. Ο εκνευρισμός και η αδυναμία ελέγχου των συναισθημάτων σε πρώτο επίπεδο αφορά στις αποβολές των ποδοσφαιριστών από τον αγώνα και στις βεβιασμένες κινήσεις και επιλογές τους.

Τα ψυχοπνευματικά στοιχεία που επηρεάζουν την απόδοση του αθλητή είναι αρκετά, σε σημείο που μια πολύ καλή σωματική προετοιμασία μπορεί να μην έχει τα ανάλογα αποτελέσματα, εάν δεν ληφθεί υπ’ όψη ο συγκεκριμένος παράγοντας.

Πολλοί προπονητές θεωρούν ότι η ψυχολογία είναι ο πρώτος σημαντικός παράγοντας σε μία ομάδα για μία καλή πορεία. Στο εξωτερικό γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τμήματα ψυχολογικής υποστήριξης μέσα στον σύλλογο. Στην Ελλάδα τι γίνεται;

Z. Γ. : Στο χώρο του ποδοσφαίρου στην Ελλάδα, δεν υπάρχει η ανάλογη εξέλιξη. Για τον προπονητή της Άρσεναλ για παράδειγμα, ο πνευματικός παράγοντας είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της αγωνιστικής διαδικασίας, όπως έχει τονίσει ο ίδιος.

Αρκετοί ποδοσφαιριστές αναζητούν ατομικά βοήθεια και υποστήριξη, δείχνοντας την αναγκαιότητα ύπαρξης του αθλητικού ψυχολόγου στο επιστημονικό προσωπικό που καλύπτει μια ομάδα.

Ο φίλαθλος μπορεί να αντιληφθεί την κακή ψυχολογία ενός παίκτη από την παρουσία του μέσα στο γήπεδο;

Z. Γ. : Είναι πολλές φορές φανερή η συμπεριφορά ενός ποδοσφαιριστή, ως προς την πίεση που βιώνει και την κακή ψυχολογική κατάσταση που πιθανόν να βρίσκεται. Υπάρχουν αρκετοί αθλητές οι οποίοι έχουν την  υνατότητα να «κρύβουν» την κακή τους ψυχολογική κατάσταση, κυρίως μένοντας μακριά από την μπάλα. Γενικότερα, γνωρίζοντας έναν ποδοσφαιριστή και έχοντας εικόνα της συνηθισμένης του συμπεριφοράς, είναι  εύκολο να καταλάβει κάποιος την πίεση που βιώνει.

Η απώλεια ενέργειας, οι λανθασμένες αποφάσεις και μεταβιβάσεις, η αδυναμία να ελέγξει τον εαυτό του και η επιδιωκόμενη »αφάνεια» μέσα στον αγώνα είναι στοιχεία,  α οποία πολλές φορές υποδηλώνουν κακή ψυχολογική κατάσταση του ποδοσφαιριστή.

Ο ρόλος του θεατή στο σημείο αυτό είναι να ενθαρρύνει τον αθλητή καθώς αυτό που «φοβάται» εκείνος είναι η κριτική του κόσμου.

Ένας ευάλωτος χαρακτήρας μπορεί να κάνει σημαντική καριέρα;

Υπάρχουν πολλοί ευάλωτοι χαρακτήρες, οι οποίοι έχουν κάνει ήδη μεγάλη καριέρα. Ο Ντένις Μπεργκαμπ αντιμετώπιζε υψοφοβία αλλά έπαιξε σε πολύ υψηλό επίπεδο, στην Άρσεναλ. Ειδικότερα, αν ευάλωτος είναι ο ευαίσθητος, άλλο τόσο ευάλωτος είναι και ο οξύθυμος.

Ο ρόλος του Αθλητικού Ψυχολόγου σε ανάλογες καταστάσεις είναι να αξιοποιηθεί το δυναμικό και οι ικανότητες του αθλητή, δουλεύοντας τα στοιχεία που τον καθιστούν ευάλωτο.

Αρκετές φορές έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση αθλητές οι οποίοι υπήρξαν αγχώδεις, η υποστήριξη των οποίων ψυχολογικά ίσως να αναδείξει έναν εξαιρετικό ποδοσφαιριστή.

Η ευαλωτότητα του χαρακτήρα είναι στοιχείο το οποίο δουλεύεται, ώστε ο ποδοσφαιριστής να γίνει λειτουργικός, όπως ακριβώς και η σωματική-τεχνική του κατάσταση!