Η Καθαρά Δευτέρα είναι το τέλος των Απόκρεων και η πρώτη μέρα της Σαρακοστής.

Η λέξη Καθαρή εκκλησιαστικά σημαίνει το ξεκίνημα της κάθαρσης των Χριστιανών που αρχίζει με νηστεία.Από την Καθαρά Δευτέρα ξεκινάει η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.Απαραίτητα στοιχεία της αποκριάς θεωρούνται τα κούλουμα και ο χαρταετός.

Ο εορτασμός του καρναβαλιού κλείνει με τα κούλουμα και το πέταγμα του χαρταετού. Με τον όρο κούλουμα, εννοούμε τη μαζική έξοδο του κόσμου στην ύπαιθρο και τον εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας έξω στην φύση.

Τα κούλουμα είναι γνωστά και σαν κούλουμπα, κούμουλες, κουμουλάθες ή κούμουλα.

Σύμφωνα με τον πατέρα της ελληνικής λαογραφίας Νικόλαο Πολίτη η προέλευση της λέξης είναι λατινική, από το cumulus που εκτός από την σημασία του σωρού, σημαίνει και την αφθονία, το περίσσευμα, το πέρας, αλλά και τον επίλογο.

Η γιορτή της Καθαράς Δευτέρας θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα.

Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδος την Καθαρά Δευτέρα καθαρίζουν ό,τι απόμεινε από τα μη νηστίσιμα φαγητά της αποκριάς, διότι και τέτοιου είδους λιχουδιές γεύονται μερικοί, αντί για λαγάνες, χαλβά, ελιές και πίκλες που προτιμούν οι πιο πολλοί, σαν αποτοξίνωση από τα πλούσια φαγοπότια της αποκριάς.

Σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως π.χ. στην Ήπειρο, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη από τα λίπη της αποκριάς με ζεστό σταχτόνερο μέχρι ν' αστράψουν και βάφουν άσπρα τα πεζοδρόμια.

Αντίθετα άλλοι βάφουν μαύρα τα πρόσωπά τους με καπνιά ή μπογιά παπουτσιών, καθώς χορεύουν και μεθούν όλη την ημέρα σε υπαίθριες συγκεντρώσεις.

Απαραίτητο συμπλήρωμα της Καθαράς Δευτέρας αποτελεί το πέταγμα του χαρταετού, του αστεριού στα ψηλώματα. Τους χαρταετούς τους κατασκεύαζαν παλιά μόνοι τους με καλάμια και χαρτί. Ήθελαν μαστοριά στο ζύγισμα. Αν δεν τα κατάφερνες να τα ζυγιάσεις χαρταετό ψηλά δεν έβλεπες.

Με το χαρταετό πέταγαν μακριά κάθε έγνοια του χειμώνα, με τον ερχομό της άνοιξης.

Ο χαρταετός…

Ο χαρταετός είναι μια επινόηση των αρχαίων λαών της άπω Ανατολής. Οι Κινέζοι πιστεύουν ότι πετώντας τον χαρταετό διώχνουν την κακή τύχη, ενώ όσο πιο ψηλά φτάσει ο χαρταετός τόσο πιο μεγαλύτερη τύχη θα έχουν. Από την Άπω Ανατολή ήρθε ο χαρταετός και στην Ελλάδα, αρχικά από  Ανατολής (Σμύρνη, Χίο, Κωνσταντινούπολη),  Επτάνησα, και κατόπιν σε Σύρο, Πάτρα , και τέλος  έφτασε σε όλα τα αστικά κέντρα, όπου μπορούσε να αγοραστεί σπάγκος και χρωματιστό χαρτί.

Στην ύπαιθρο που επικρατούσε μεγαλύτερη φτώχια τα παιδιά προσπάθησαν να αντιγράψουν τον χαρταετό με μέσα που έβρισκαν στα χωριά τους όπως χαρτί  από τα τετράδια τους ή μπακαλόχαρτο  και σχοινί σπάγκο , τα οποία φυσικά ήταν βαρύτερα. από το χαρτί που χρησιμοποιούσαν τα παιδιά των πόλεων.

Η κατασκευή του Χαρταετού

Σήμερα η κατασκευή ενός χαρταετού είναι σχετικά εύκολη υπόθεση καθώς υπάρχουν όλα τα τεχνικά μέσα. Εύκολα βλέπουμε ένα αετό να πετάει αλλά χρειάζεται τέχνη για να πετύχει η κατασκευή και να έχουμε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Ας δούμε απλά τον τρόπο κατασκευής ενός χαρταετού.

Κόβουμε πρώτα  τις μάνες δηλαδή τα ξύλα όπου στηρίζεται ο χαρταετός.

Καρφώνουμε τα ξύλα πάνω στον άξονα, τον ανοίγουμε και  αφού κολλήσουμε επάνω τις κόλλες με διάφορα χρώματα και σχέδια, δένουμε γύρω- γύρω τους σπάγκους.

Τα ζύγια πρέπει να είναι ίσια, δεμένα σωστά, κι οι αποστάσεις να είναι μετρημένες να έχουν ίσο μήκος.

Το μήκος της ουράς είναι ανάλογο του μεγέθους του αετού και επίσης εξαρτάται και από τον αέρα που φυσά την στιγμή που τον πετάμε. Συνήθως σε πολύ αέρα αν δεν πετάει προσθέτουμε ουρά, σε άπνοια αρχίζουμε να αφαιρούμε για να γίνει ελαφρύτερος και να πάει ψηλά.