Στις ΗΠΑ έχει υιοθετηθεί η εξής άποψη για την ικανότητα του προπονητή '' ένας καλός προπονητής εξηγεί, ένας πολύ καλός προπονητής δείχνει, αλλά ο μεγάλος σε αξία προπονητής εμπνέει''.Το παραπάνω γνωμικό υιοθετήθηκε στον αθλητισμό για να αποδώσει τον ιδιαίτερο ρόλο που που μπορεί να έχει ο προπονητή στην διαχείριση και την προσπάθεια της ομάδας του.

Στο άθλημα του ποδοσφαίρου, ο ρόλος του προπονητή είναι ορισμένες φορές πολύ σημαντικός για την εξέλιξη του παιχνιδιού, τόσο ως προς τεχνικό πλάνο όσο και προς την ψυχολογική βοήθεια που προσφέρει στον αθλητές, τα οποία είναι κομβικά για την εξέλιξη του αγώνα. Η επίδραση του προπονητή στη διαχείριση των συναισθημάτων από την πλευρά των ποδοσφαιριστών, αποκτά μεγάλη σημασία κατά τη διάρκεια της εβδομάδας προετοιμασίας για τον επερχόμενο αγώνα, όσον αφορά στο πνευματικό πλάνο (καλλιέργεια θετικής πνευματικής στάσης για τον αγώνα), τη δυνατότητα να «επιστρέφει» η ομάδα από αντιξοότητες κατά τη διάρκεια του αγώνα και τον συναισθηματικό έλεγχο.

Οι προπονητές, προετοιμάζοντας και καθοδηγώντας την ομάδα τους στους αγώνες, θα ήταν χρήσιμο για τους ίδιους να γνωρίζουν την αξία των στρατηγικών προετοιμασίας για τους αγώνες και να έχουν την ικανότητα να «καθορίσουν» το ωφέλιμο επίπεδο πνευματικής κατάστασης των αθλητών τους.

Έχοντας τονίσει τα τέσσερα βασικά συναισθήματα του αγώνα,  μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εναλλαγή των συναισθημάτων των ποδοσφαιριστών με την έναρξη του αγώνα.

Με την έναρξη του αγώνα, ενώ μια ομάδα έχει προετοιμαστεί επαρκώς σωματικά και ψυχοπνευματικά, εντούτοις όμως αρκετές φορές φαίνεται να βρίσκεται στο «έλεος των γεγονότων». Τα γεγονότα του αγώνα είναι πιθανό να επηρεάσουν την πνευματική κατάσταση της ομάδας, θετικά και αρνητικά. Την ίδια επίδραση αναμένεται να βιώνουν και οι αντίπαλοι. Έτσι η συναισθηματική κατάσταση των παικτών στον αγώνα διαμορφώνεται με βάση την εξέλιξή του και εμφανίζει πολλές παλινδρομήσεις μεταξύ άγχους και αυτοπεποίθησης.

Ο εκάστοτε ποδοσφαιριστής, ξεκινώντας με λίγο άγχος τον αγώνα, με βάση την επίτευξη ενός τέρματος είναι πιθανό να βιώνει περισσότερη αυτοπεποίθηση ή περισσότερο άγχος, όταν η ομάδα του δέχεται τέρμα.

Οι παράγοντες που διαφοροποιούν την πνευματική και συναισθηματική κατάσταση των ποδοσφαιριστών στον αγώνα είναι τα εξής:

-          Η επίτευξη τέρματος

-          Οι χαμένες ευκαιρίες

-          Τα λάθη

-          Πιθανώς τραυματισμός

-          Οι αλλαγές

-          Οι αποφάσεις του διαιτητή

-          Η κούραση

-          Διαφωνίες μεταξύ συμπαικτών

-          Πιθανή αλλαγή καιρού-αλλαγή στο τερέν του γηπέδου

-          Απόσυρση από τον αγώνα (έλλειψη προσπάθειας και ενδιαφέροντος)

-          Διάσπαση προσοχής από τον κόσμο

Στόχος του προπονητή είναι να «εκπαιδευτούν» οι ποδοσφαιριστές στην περίοδο της προετοιμασίας του αγώνα για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους καταστάσεων, ώστε να μην τους είναι πρωτόγνωρες και ακατάβλητες.

Για την καλύτερη κατανόηση της εναλλαγής συναισθημάτων κατά τη διάρκεια του αγώνα, ο τελικός του 2005 για το Champions League μεταξύ των Μίλαν και Λίβερπουλ είναι ένα πολύ διαφωτιστικό παράδειγμα. Στην αρχή του αγώνα η Μίλαν φάνηκε να έχει περισσότερη αυτοπεποίθηση, με βάση ίσως του ότι είχε 4 κατακτήσεις του τροπαίου στο παρελθόν και έφτασε στον τελικό μη έχοντας δεχθεί τέρμα στους 6 τελευταίους της αγώνες πριν τον τελικό.

Στον αντίποδα η Λίβερπουλ προερχόταν από μια κακή συνολικά σαιζόν (για τα δεδομένα της ομάδας) και η κατάκτηση του τροπαίου ήταν η μοναδική ευκαιρία «εξιλέωσης». Η προετοιμασία των δύο ομάδων με βάση ό,τι περιγράφηκε έφερε τη Μίλαν να προηγείται μετά από 50 μόλις δευτερόλεπτα αγώνα.

Ο ρυθμός του αγώνα ελεγχόταν από την Ιταλική ομάδα και έφτασε στην επίτευξη δύο τερμάτων ακόμη μεταξύ 38^ου και 43^ου λεπτού, με το ημίχρονο να κλείνει με σκορ 3-0. Ωστόσο, τι διαφοροποιήθηκε στο ημίχρονο και επηρέασε την μετέπειτα εξέλιξη του αγώνα?

Είναι φανερό ότι η Μίλαν πέρασε από την αυτοπεποίθηση στην υπεροψία δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία στη Λίβερπουλ να περάσει από τον πανικό στην αυτοπεποίθηση. Ο ρόλος του προπονητή της Λίβερπουλ στο ημίχρονο ήταν να ωθήσει τους παίκτες να κοιτάξουν μπροστά αφήνοντας το 10 ημίχρονο, να ξαναφτιάξει τον ενθουσιασμό τους για τον αγώνα, να διατηρήσει τα θετικά της ομάδας του και να αλλάξει τα αρνητικά.

Παράλληλα, τονίζει την θέση των πιο έμπειρων παικτών ώστε να εμπνεύσουν τους συμπαίκτες τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι για να τονώσει την προσπάθεια των παικτών του ο προπονητής της Λίβερπουλ τους προέτρεψε να ακούσουν τους πανηγυρισμούς των παικτών της Μίλαν που ακούγονταν στα αποδυτήρια.

Η υπεροψία της Μίλαν και η ταυτόχρονη συναισθηματική ανάταση των παικτών της Λίβερπουλ επιφέρει τρία τέρματα για τους Άγγλους σε 7 λεπτά, ανατρέποντας πλήρως τη ροή του αγώνα. Η Μίλαν πλέον βρέθηκε από την υπεροψία κατευθείαν στον πανικό και η Λίβερπουλ από τον πανικό στην αυτοπεποίθηση. Στη συνέχεια του παιχνιδιού, η μία ομάδα δεν μπορούσε συναισθηματικά να αποδώσει (Μίλαν) και η άλλη έχοντας πετύχει το στόχο της, έριξε το ρυθμό της.

Το παραπάνω παράδειγμα υποδηλώνει την επίδραση του συναισθημάτων στον αγώνα, σε ένα άθλημα που είναι δημοφιλές εξαιτίας της εναλλαγής των καταστάσεων και των συναισθημάτων κατά τη διάρκειά του. γνωρίζοντας ο προπονητής τη φύση του αθλήματος είναι απαραίτητο για την επιτυχία της ομάδας, να προετοιμαστεί κατάλληλα τόσο πνευματικά όσο και ψυχολογικά.

Παράλληλα, η γνώση από την πλευρά του προπονητή των χαρακτηριστικών της ομάδας του, θα του δώσει τη δυνατότητα να διαχειριστεί ωφέλιμα την εξέλιξη του αγώνα. Η ψυχολογική προετοιμασία της ομάδας, πολλές φορές είναι εκείνη που διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην απόδοσή της, ενθυμούμενοι ότι «οι νικητές έχουν απλώς συνηθίσει να κάνουν πράγματα τα οποία δεν κάνουν οι ηττημένοι».

Ζαρώτης Γιάννης

Ψυχολόγος-Αθλητικός Ψυχολόγος

sportpsychologist.gr